पिंपल्स (Acne) म्हणजे काय? कारणं, उपचार व घरगुती उपाय

पिंपल्स म्हणजे काय?

आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीमुळे त्वचेच्या समस्या वाढल्या आहेत, त्यात सर्वात सामान्य पण त्रासदायक समस्या म्हणजे पिंपल्स किंवा मुरुम. किशोरवयीन मुलांपासून प्रौढांपर्यंत अनेक लोक या समस्येने त्रस्त आहेत. पण पिंपल्स का होतात? ते कसे टाळता येतील? आणि त्यावर नैसर्गिक उपचार काय आहेत? या सर्व प्रश्नांची उत्तरं आपण या लेखात पाहणार आहोत.

पिंपल्स होण्याची प्रमुख कारणं

1. हार्मोनल बदल

किशोरावस्थेत हार्मोनल चढ-उतार होतो, विशेषतः अँड्रोजेन नावाचा हार्मोन जास्त प्रमाणात तयार होतो. त्यामुळे त्वचेतील तेल ग्रंथी अ‍ॅक्टिव्ह होतात आणि तेलकटपणा वाढतो.

2. तेलकट त्वचा आणि स्वच्छतेचा अभाव

तेलकट त्वचा असणाऱ्यांमध्ये मुरुमांची समस्या अधिक असते. स्वच्छता योग्य प्रकारे न राखल्यास मळ साचतो आणि मुरुम तयार होतात.

3. अनुचित आहार

तळलेले, तेलकट, साखरयुक्त आणि जंक फूड त्वचेच्या आरोग्यावर वाईट परिणाम करतात. फास्ट फूड आणि कोल्ड ड्रिंक्स देखील मुरुम वाढवू शकतात.

4. तणाव (Stress)

मानसिक ताणामुळे शरीरात कॉर्टिसोलसारख्या हार्मोन्सची वाढ होते, ज्यामुळे त्वचेमध्ये तेल स्रव जास्त होते.

5. मेकअपचा अति वापर

अयोग्य मेकअप प्रॉडक्ट्स वापरल्यास त्वचेला त्रास होतो. यामुळे त्वचेतील छिद्रं बंद होतात आणि मुरुम वाढतात.

6. वंशपरंपरागत कारणं

जर तुमच्या आई-वडिलांना मुरुम होत असत, तर तुम्हालाही ही समस्या वारसाहक्काने मिळू शकते.

पिंपल्सचे प्रकार

1. Blackheads (काळे डाग) – उघड्या रोमछिद्रांमध्ये साचलेला तेलकटपणा आणि मृत पेशी.

2. Whiteheads (पांढरे डाग) – बंद रोमछिद्रांमध्ये साचलेले घटक.

3. Papules (लालसर उठाव) – लहान, कोरडे, लालसर फोड.

4. Pustules (पू असलेले फोड) – पांढऱ्या डोक्याचे फोड ज्यात पू असतो.

5. Nodules आणि Cysts – खोलवर गाठी किंवा मोठे फोड जे वेदनादायक असतात.

1. वैद्यकीय उपचार

   1. टॉपिकल क्रीम्स

   • Benzoyl Peroxide

   • Retinoids

   • Salicylic Acid

   2. अँटिबायोटिक औषधं

   डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेतली जाणारी गोळ्या व मलमं – जसे की Doxycycline, Clindamycin इ.

   3. हॉर्मोनल उपचार

   महिलांमध्ये PCOD/PCOS मुळे मुरुम वाढल्यास, हार्मोन संतुलनासाठी औषधे दिली जातात.

   4. लेझर व स्किन ट्रीटमेंट्स

   • Chemical peels

   • Microdermabrasion

   • Laser therapy

   ---

    घरगुती उपाय (Home Remedies for Acne in Marathi)

   1. कोरफड (Aloe Vera)

   रोज रात्री झोपण्याआधी कोरफडीचा ताजा रस चेहऱ्याला लावल्यास सूज व लालसरपणा कमी होतो.

   2. हळद आणि मधाचा लेप

   हळद अँटीबॅक्टेरियल आहे आणि मध त्वचेला मॉइश्चर देतो. हे मिश्रण चेहऱ्याला १५ मिनिटं लावून नंतर धुवा.

   3. बेसन आणि दुधाचा फेसपॅक

   बेसन मळ दूर करतो आणि दूध त्वचा उजळवते. आठवड्यातून दोनदा वापर करा.

   4. टी ट्री ऑईल

   टी ट्री ऑईलमध्ये अँटीसेप्टिक गुणधर्म आहेत. १-२ थेंब नारळ तेलात मिसळून लावावे.

   5. लिंबाचा रस

   लिंबाचा रस अँटीबॅक्टेरियल असतो. मात्र संवेदनशील त्वचेसाठी diluted रूपात वापरा.

   ---

    मुरुम टाळण्यासाठी टिप्स

   • दिवसातून दोनदा चेहरा सौम्य फेसवॉशने धुवा.

   • भरपूर पाणी प्या – किमान ८-१० ग्लास.

   • processed फूड, चॉकलेट आणि दूधाचे अति सेवन टाळा.

   • झोप पुरेशी घ्या (७-८ तास).

   • हातांनी चेहरा सतत स्पर्श करू नका.

   • वर्कआउटनंतर त्वचा लगेच स्वच्छ करा.

   • मेकअप वापरल्यानंतर तो पूर्णपणे काढा.

   ---

    डर्मॅटोलॉजिस्टचा सल्ला केव्हा घ्यावा?

   • जर मुरुम सतत होत असतील

   • त्वचेवर खोल गाठी होत असतील

   • जुन्या मुरुमांचे डाग कायम राहत असतील

   • घरगुती उपायांनी काहीच फरक पडत नसेल