सोरायसिस ही त्वचेची एक दीर्घकालीन (क्रॉनिक) आणि ऑटोइम्यून समस्या आहे. या आजारामध्ये त्वचेच्या पेशी अत्यंत वेगाने तयार होतात, ज्यामुळे लालसर, खवखवीत व खाज येणारे चट्टे तयार होतात. हा आजार संसर्गजन्य नाही, पण याचा मानसिक व सामाजिक परिणाम मोठ्या प्रमाणावर होतो.
या ब्लॉगमध्ये आपण सोरायसिसचे विविध प्रकार, त्यांची लक्षणे, कारणे व उपचार पद्धती याबद्दल जाणून घेणार आहोत.
सोरायसिस म्हणजे काय?
सोरायसिस हा एक ऑटोइम्यून आजार आहे ज्यामध्ये शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती चुकून स्वतःच्या निरोगी त्वचा पेशींवर हल्ला करते. त्यामुळे त्वचेवर जास्त पेशी तयार होतात आणि खवखव, जळजळ व लालसरपणा निर्माण होतो.
सोरायसिसचे प्रमुख प्रकार
1. प्लाक सोरायसिस (Plaque Psoriasis)
सर्वात सामान्य प्रकार लालसर, उंचावलेले चट्टे ज्यावर चांदीसारखी खवले असतात डोके, कोपर, गुडघे, पाठ यावर अधिक प्रमाणात दिसतो
लक्षणे:
-
कोरडी, फाटलेली त्वचा
-
खाज व जळजळ
-
नखांमध्ये बदल (जाडसरपणा, पिटिंग)
उपचार:
-
स्थानिक मलहम (टॉपिकल स्टेरॉइड्स)
-
प्रकाश उपचार (फोटोथेरपी)
-
अंतर्गत औषधे (जैविक उपचार, मॅथोट्रेक्सेट इ.)
2. गटेट सोरायसिस (Guttate Psoriasis)
छोटे, थेंबासारखे लाल डाग स्टे्रप थ्रोटसारख्या संसर्गानंतर होतो मुलं आणि तरुणांमध्ये अधिक दिसतो
उपचार:
-
अँटीबायोटिक (संक्रमण असल्यास)
-
मलहम
-
अल्ट्राव्हायोलेट प्रकाश उपचार
3. इन्व्हर्स सोरायसिस (Inverse Psoriasis)
शरीराच्या वळणांमध्ये (खालचा भाग, काखा, गुदद्वाराजवळ) दिसतो गुळगुळीत, लालसर त्वचेचे डाग, खवले नसतात
उपचार:
-
सौम्य स्टेरॉइड मलहम
-
बुरशीरोधी औषधे (संक्रमण असल्यास)
-
सैल कपडे, स्वच्छता
4. पस्चुलर सोरायसिस (Pustular Psoriasis)
पांढरट पूयुक्त गाठी तीव्रतेनं होणारा प्रकार संपूर्ण शरीरावर किंवा एका भागावर होऊ शकतो
उपचार:
-
रुग्णालयात भरती (गंभीर प्रकरणात)
-
अंतर्गत उपचार (जैविक औषधे)
-
मलहम
5. एरिथ्रोडर्मिक सोरायसिस (Erythrodermic Psoriasis)
सर्वात धोकादायक व दुर्मिळ प्रकार संपूर्ण शरीरावर लालसरपणा व त्वचा सोलणे इमर्जन्सी स्थिती निर्माण करू शकतो
उपचार:
-
तात्काळ वैद्यकीय मदत
-
रुग्णालयात उपचार
-
इम्युनोमोड्युलेटर्स
6. नखांवरील सोरायसिस (Nail Psoriasis)
नखांमध्ये पिटिंग, रंग बदल, जाडसरपणा नखे शरीरापासून वेगळी होऊ शकतात
उपचार:
-
मलहम
-
नखांची योग्य निगा
-
अंतर्गत उपचार (गंभीर स्थितीत)
7. डोक्यावरील सोरायसिस (Scalp Psoriasis)
केसांमध्ये खवले, खाज आणि जळजळ केसगळती होऊ शकते
उपचार:
-
औषधी शॅम्पू (कोल टार, सॅलिसिलिक अ‍ॅसिड)
-
स्टेरॉइड लोशन
-
प्रकाश उपचार
सोरायसिस होण्याची कारणे
सोरायसिस होण्याची कारणे-
आनुवंशिकता
-
रोगप्रतिकारक शक्तीतील दोष
-
मानसिक तणाव
-
हंगामी बदल, संसर्ग
-
औषधांचा दुष्परिणाम
सोरायसिसचे कायमस्वरूपी उपचार आहेत का?
सोरायसिससाठी कायमस्वरूपी इलाज नाही, पण योग्य उपचार, जीवनशैलीतील बदल आणि आहार यामुळे तो नियंत्रणात ठेवता येतो. काहींना आयुर्वेदीय उपचार, पंचकर्म आणि औषधी वनस्पतींचाही चांगला फायदा होतो.
सोरायसिससाठी उपयोगी टिप्स
-
दररोज त्वचेला मॉइश्चराईझ करा
-
कोरड्या हवामानात त्वचेला संरक्षण द्या
-
संतुलित आहार घ्या
-
तणाव कमी करा
-
डॉक्टरांचा सल्ला घ्या
डॉक्टरांचा सल्ला केव्हा घ्यावा?
जर तुम्हाला लालसर चट्टे, खवखव, नखांमध्ये बदल किंवा सांधेदुखी सारखी लक्षणं जाणवत असतील, तर त्वरीत त्वचारोग तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.
निष्कर्ष
निष्कर्षसोरायसिसचे प्रकार ओळखणे म्हणजे त्यावर योग्य उपचार निवडण्याकडे पहिले पाऊल टाकणे. योग्य निदान, औषधे व जीवनशैलीतील बदल यामुळे हा आजार सहज नियंत्रणात ठेवता येतो.
